Wyprawy krzyżowe – narodziny mitu. Spisek Żydów i Templariuszy.

            Pewne formy myślenia spiskowego pojawiały się już w kulturach starożytnych lecz nie przypominały one współczesnych teorii spiskowych, które swój obecny kształt zawdzięczają dwóm tradycjom konspiracjonizmu wywodzącym się z czasów Średniowiecza (dotyczącym rzekomej działalności spiskowej Żydów oraz tajnych stowarzyszeń).

        W pierwszym tysiącleciu n.e. niechęć do Żydów przybierała zazwyczaj formę gniewu spowodowanego zabiciem przez nich Jezusa Chrystusa. Oskarżenia o spisek  początkowo również obracały się wokół udziału Żydów w skazaniu chrześcijańskiego mesjasza. W miarę umacniania się pozycji Kościoła niechęć wobec Żydów znacząco jednak słabła, aż do momentu rozpoczęcia Krucjat Krzyżowych (które organizowane były “(…) w celu wyrwania władzy nad Ziemią Świętą z rąk muzułmanów (…)”.
        Efektem ubocznym krucjat była całkowita zmiana postaw chrześcijan względem Żydów. Zaczęto uważać ich za niewiernych w większym nawet stopniu niż muzułmanów, a w dodatku mniej odległych, co spowodowało iż szybko stali się oni przedmiotem prześladowań. Kościół bezskutecznie podejmował próby przekierowania nienawiści do Żydów na muzułmanów. Niestety nie przyniosło to pożądanych efektów i niedługo później powszechnie nawoływano już do walki z Żydami oraz nawet “zniszczenia ich jako narodu”.

          Od 1096 roku zaczęło dochodzić w Europie do okrutnych pogromów. “Gdy Żydzi stali się ofiarami prześladowań, zareagowali gwałtowną nienawiścią do chrześcijaństwa. (…) Zdając sobie sprawę z tej nienawiści, chrześcijanie wypatrywali oznak żydowskiej zemsty. Ich obawy doprowadziły do rozkwitu dwóch teorii spiskowych związanych z Żydami.”: Pierwsze zawierały oskarżenia o próbę przejęcia władzy nad światem samodzielnie, drugie natomiast w sojuszu z muzułmanami.

        Oprócz spiskowego antysemityzmu krucjatom krzyżowym zawdzięczamy również tradycje spiskowe dotyczące konspiracji tajnych stowarzyszeń. W 1119 roku pochodzący z Francji szlachcic Hugo de Payns wraz z dziewięcioma towarzyszami podjął się ochrony grupy pielgrzymów zmierzających do Ziemii Świętej. Rycerze ochraniający pielgrzymów ślubowali “ubóstwo, czystość oraz posłuszeństwo” – reguły, które nie różniły się zbytnio od tych przyjmowanych przez braci zakonnych (z wyjątkiem “klauzuli zezwalającej na udział w walce“). Połączyli więc oni kapłaństwo z rycerstwem tworząc jednocześnie nowy model brata zakonnego-rycerza.

               Władca Jerozolimy przyjął pomoc rycerzy, ich siedzibą uczynił meczet Al-Aksa na Górze Świątynnej i nazwał ich Ubogimi Rycerzami Chrystusa Świątyni Salomona, lub po prostu Templariuszami. Zakon szybko zdobył poklask w całej Europie, zarówno wśród dostojników Kościelnych, jak i papieża oraz mas wiernych. Ze względu jednak na prowadzone działania zbrojne, Zakon Templariuszy aby funkcjonować, potrzebował dużych zasobów finansowych: “Ta konieczność, w połączeniu z zaprezentowaną wszem wobec potęgą militarną i uznaną uczciwością, skłoniła templariuszy do proponowania usług o charakterze bankowym w czasach, gdy właściwie nie istaniało jeszcze pojęcie depozytu bankowego. Nie minęło wiele czasu, a w skarbcach templariuszy znalazły się ogromne bogactwa (…)”.
        Początek kłopotów zakonu wiązał się właśnie z działalnością finansową, rzucało to bowiem na nich cień podejrzeń o łamanie reguły pobożności. Dalsze problemy Templariuszy zbiegły się w czasie z upadkiem Akry w 1291 roku, twierdzy krzyżowców, której mieli za zadanie bronić jako największy, najbardziej zaangażowany zakon rycerski na Wschodzie. Wydarzenia te poważnie nadszarpnęły reputację zakonu, co w połączeniu z ich tajemniczością oraz bogactwem, wywoływało wobec nich powszechne uczucie wrogości.

               Gdy Templariusze planowali kolejną krucjatę w 1307 roku, mającą przywrócić ich panowanie na ziemiach Palestyny, niechęć wobec braci “eksplodowała” i król Francji Filip IV zdecydował się otwarcie wystąpić przeciwko zakonowi “(…) osadzając w więzieniu braci i konfiskując bogactwa. Po trwającym siedem lat procesie sądowym w którym oskarżyciele, aby uzyskać pożądane odpowiedzi posługiwali się przede wszystkim torturami, poniżaniem i inymi środkami (…), templariusze ostatecznie zostali winni apostazji (…).” Decyzją Filipa IV mistrz zakonu Templariuszy Jakub de Molay spłonął na stosie a władcy w całej Europie zainspirowani działalnością francuskiego króla zlikwidowali zakon.

 Źródła:
Daniel Pipes, Potęga spisku. Wpływ paranoicznego myślenia na dzieje ludzkości.
Juan Castillon, Panowie świata. Dzieje teorii spiskowych.